Zon Ma Zazaki Ho Benu Vin

Vinbiyayiş in zon ma gereqa vıneru,vınertış in zon pê ma benu,eq ma war zon xu nêveci se ço nênu war zon ma nêvicyenu, en semed ra en gure ma ser biyo farz.

Nuştox:Hatip ERDOĞMUŞ*

“ ’Erdo ‘ezmo biyayiş yin, qêde qêde zon û rengî şıma, biyayiş ayeti
Humê ra yo ayetî.İn ıd merdım zonayon ır ayeti zexf muxim
êsti.”(Rum:22)

Komık zon dayi kerdu vîn se aw, ri ‘erdoser xûz kenu vîn. Komık zon xu vinuk se seq xu vinuq. Mêrdış zon, merdış yo qomo. Awıq zon dayî hol nêzon se, aw ay zono bînînoz hol nêmusenu.Ma tarîxıd vîneniq komık war zon xu nevîcyo se zexf rexat bi fılke û bî vıla.Wextra wext hem xu, hemiz vizêr û êr xu keni xu vira.Komık war zon xu vicyo se aw çendaye zulm vinuz hena xu pawenu, vin nêbenu,’erdo ser benu yo qoma pîl, tarîxıd cay xu gênu.Komıq qayil nêw ’esıl xu vinuq aw gereqa vercyu war zon xu vecû. Komyo qom vonak ez esta se aya pe zon xu esta,zonya bıbu vînse yazî wext yenu bena vîn. Zon ze şît dayi hisonir xelalu.Zon ze dayi ma ri qıymetliyo,ço çıqêde nêşqenu qıymêt dayî bıxesewn se, zonîz ço nêşqenu belu yo qıymet bıdıcı,çım qıymet zon nênu xesaw.

Diyarıd mı yo ayet nuşt, êna ayet ıd ma vineniq Huma’z zaf qıymet do zon. Zon, ayeton ra yo ayetu,ço nêşqenu zon înqar bıku,ço nêşqenu vacu yo zon ir en zon çinu.Komı êna vacu se sek vera ayeti Huma ri vicyenu.İslom’îd kom çıqêde wazen se gêreqa aw uqede qıse bıqer.Zon ma Zazakî, nîzdî 5 mîlon xîson ho qıse qenu,feqet roj ra roj en humar ho benu kêm. Zon ma êna şûse benu vîn.Suwa êna yo zon nêmonenu. UNESCO’z 2009 ıd vatuq çend zoni benî vîn. İn zonon ra 15 xebî he Turkîyed û in zonon ra yo zonız Zazakia. UNESCO en vatış 21 Suwat “ Dinya Rojî Zoni Dayi”d vatu. Eyrız rojon ra 21 Suwatu.Sêr aya xewera ponc sêr verti, ma ên gurî ser hema zaf yo cexde nê gureto. Tıra gure rındîz he beni feqet în besni. Mesela tıra universitonıd en zon ser xewati he beni inonra yo universte ma Çoliqa yoz aya Dersim, Mardin u Muş’ıd zon sêr xewat ha vırazyêna.Bê in guro tewirna xewatız he yeni meydon,in seronıd zon ma serd nuştışiz ho bû zêdî.Tı ra mektewon ıd dersa vecnayond wendış vırazyenu la în xewt ız kemi.Gereka in xewatî bıbî zêdî.

Vinbiyayiş in zon ma gereqa vıneru,vınertış în zon pê ma benu,eq ma war zon xu nêveci se ço nênu war zon ma nêvicyenu, en semed ra en gure ma ser bîyo farz.Vînbîyayiş zonma se gureq ho asiyenu benu lez, gereqa ma vernîye în gurê bîg.Xetonıq mara yena ma ser în gurêd gereqa vıner.Ay verino çıqedeq en zon pê vatış ardu resno ma, gereqa maz war în zon vecî,hem pê zon xu qıse bıq hemiz nuştış vıraz .Ayiq mara pê yenî ma en zon yîn ır verd,wa zonma vîn nêbu.Vercû zon ma zî yo zonêq pîlub,herg çî tede rexat amene vatış feqet wextra wext kotu bîn tesir ay zonon bîno û zehfîn çeku tede bî vîn.Zon ma zaf cura pe amo nuştış.Ma ekera pe ay veriniq(axtiyar) hema he gone ma gereqa aynodır qıse bıq,çıqaq çequ estu se ma gereqa bınusn,xuvîra nêq.În çeqo pêruno biyar yo ca, îno qısekerdış ıd ma bışuxuln.Meqtewon ıd en zon nêw wendış se lez benu vîn.Ma qayılık zon dayî mektewond bu wendış. Zoni Zazaki ser gereka televizyonıd yo kanal bıb a,în kanal ıd semedi qıjo(tuton) program gereka vırazî.Ma qıjon xud êr ra pe Zazakî qısebık.Ma êr ra pê, pê zon xu nuştış u wendış bık. Çend en gure zor asiyen se ma gereka xeq în gurê ra bı. Komık zon xu, xu vîrak  u pe zon şari qıse bık se aw xura xêr nêvinenu,’edeton xu,’esıl xu maneviyat xu çerê nêşqenu muxafaza bıqu,kon bin tesir yona zon û qom, benu vin şınu.Gelo umbazo,wayo,apo,xalo,xalê, bırayo,xorto u qıjo bêren ma Zazakîi bımus,bınus,bıwon û bıdı wendış…

Şıma bımon xêr.

* Muş Alparslan Üniversitesi Kürt Dili ve Edebiyatı Öğretim Elemanı