Haberler
Kırmancki Tehlike Altında
UNESCO’nun dünya dil atlasına göre Türkiye’de konuşulan 15 dil yok olma tehlikesi ile karşı karşıya. Bu dillerden biri de Dersim dili Kırmancki….
Dersim News/ Dersim – UNESCO tarafından 1999′da ilan edilen Uluslararası Anadil Günü, 2000 yılından itibaren hey yıl 21 Şubatta üye ülkeler tarafından kutlanıyor. Dünya dillerinin korunması ve geliştirilmesi adına kutlanılmaya başlanan gün, çok dilliliği ve dil çeşitliliğini desteklemeyi amaçlıyor.
TÜRKİYE 15 DİL TEHLİKEDE
Ölen diller
– Kapadokya Yunancası olarak bilinen Ürgüpçe
– Türkiye’nin doğusunda ve Suriye’nin kuzeydoğusunda konuşulmuş olan Mlahso dili.
– Kafkas dili Ibıhça.
Yok olmaya yakın
-Siirt’in Pervari ilçesinde konuşulan Hertevin dili
Ciddi tehlikede
– Gagavuzca (Edirne)
– Ladino ya da diğer adıyla Yahudi İspanyolcası (İstanbul Balat, Hasköy)
– Turoyo (Mardin Midyat)
Güvensiz durumda
– Adigece
– Kırmancki (Zazaca)
– Suret
– Ermenice
Kesinlikle tehlikede
– Abazaca
– Homşetsi (Hemşince)
– Lazca
– Pontus lehçesi (Rumca)
– Romanca (Sinti)
– Çerkezce
KIRMANCKİ TEHLİKE ALTINDA
UNESCO’nun raporuna göre Türkiye’de tehlike altında olan 15 dilden biri de Dersim dili Kırmancki. Kırmancki’nin bir kaç adı daha var. So Bê, Dersimki, Dımılki, Zazaca, Dersimce, Kırmancça olarakta adlandırılmakta.
Nüfusun büyük çoğunluğunun büyük şehirlerde ve yurt dışında yaşayan Dersimliler 94 yılında zorunlu göçle beraber anadilleri olan Kırmancki’yi yavaş yavaş unutmaya başladılar. Gerek Dersimlilerin gerekse Dersim kurumlarının Kırmancki diline önem vermemesi nedeniyle Kırmancki unutulmak üzere olan diller grubuna girmiş durumda.
Kırmancki dilinde yayın yapan gazete, tv, radyonun olmaması bu dilin yeni kuşaklara aktarılmamasına neden oluyor. Kırmancki dilinde yayınlanmış az sayıda kitap ver dergi bulunmakta.
HER DİL BİR KÜLTÜR
UNESCO, 12 yıldır kutlanan Dünya Anadil Günü’nde, dil çeşitliliğini korumak için dünya genelinde daha büyük çaba gösterilmesi çağrısında bulunuyor. Uzmanlar ise kaybolan her dil, bir kültürün daha yok olması diyerek uyarıyor.
Hidir Aytac
23/02/2012 at 09:32
Kırmancki/Zazaki dilin kaybolma ile karşı karşıya olduğu doğru. Peki kaybolmaması için ne yapmak gerekir?: Bu konudada duyarlı kesimlerin bir pratiklerinin olması gerekir sadece bakın ha! dil kayboluyor haberiniz olsun demekle olmuyor.Kırmanckinin kalbolması demek bu dili konuşan toplumun kaybolması anlamına geliyorki çok kötü bir durum. Analarımızın atalarımızın bin yıllarca konuştuğu ve uğruna ölümlere gittiği bu dil için her duyarlı insanın muhakkak bir çabası olması gerekir ki bu konuda büyük bir eksiklik var.
Bence her kırmancki bilen evinde muhakkak konuşmalı çocuklarına öğretmeli, bilhasa annelerin bu dili yaşatması gerekir. Çünkü bütün diller ana dili olarak yazılır ve öyledir.
(Kokumune ma vatene ke na zonne ma, Zone Xızıri o)Yaşlılarımız diyorduki bizim bu dilimiz Xızırın dilidir. Biz öyle öğrendik ve öyle biliyoruz. Madem çyledir yaşatmamız gerekir bunun yoluda konuşmaktan yazmaktan geçer. Diyeceğim ne düşünüyorsunuz bir yazın bakalım ne çıkar iyi günler diliyorum.