Baytar M. Nuri Dersimi'ye verilen Merkez Ordusu belgesi

Sait ÇİYA

Baytar Mehmet Nuri‘nin Koçgiri ve Dersim’de askeri istihbaratta çalıştıĝını belgelerle, tarihi seyri içinde açıkladıĝımız için sevinmesi gerekenler, saldırganlaşıyorlar.

‘Belge gösterin’, ‘kimlik gösterin’ diye itiraz edenler de var.
Tabii belgenin, kendilerinin deyimi ile resmi belgenin çıkabileceĝini düşündükleri için, yarın- birgün istihbarat belgesi de devlet üretir diye, muhtemel gelişmenin önünü almak istiyorlar.

Ben Baytar’ın kimliĝini, siyasetini kendi yazdıĝı iki kitaba dayanarak 2011’de açıkladım.
Belgeleri kendisi yazıyor.
Zamanla yeni şeyler öĝrendik.
Şu anda elimizde başka belgeler de var.
Ama ben yine Onun kendi yazdıklarını esas alacaĝım.
Baytar kendisini Koçgiri Direnişinin askeri yöneticisi, siyasi aklı içinde gösteriyor. Ona kalırsa Direniş yenilince savaşarak Dersim’e çekiliyor.

‘Alişer ve diğer aşiret fedai kuvvetleri kumandanları Nuri, Sabri, Cıgız MemetAh, Tarbazlı Meme, Kımıl Aziz, Dılo, Paşo ve Abbas gibi savaşçılarda,kumandalarındaki kuvvetlerle Divriği—Kuruçay—Arapgir dağlarından harp ede ede Dersime iltihaka mecbur kalrriışlardı. Doğudann cat hathmızı kesmeğe çalışan 27inci sivari livasının 53üncü alayının ve Erzincan, Bayburt,Kelkit ve Kemah jandarma kuvvetlerinin hücümlerine mâruz kalmıştık. Çok çetin savaşlardan sonra; Fırat nehrinin geçit mahallerinden ve İliç köprüsünden geçmiş ve buralarda şiddetli çarpışmalar yaparak Dersime iltihaka muvaffakolmuştuk.’

Kürdistan Tarihinde Dersim, s. 157-158.

Koçgiri Direnişi ve Merkez Ordusu ile Topal Osman çetelerinin yaptıĝı mezalim Mecliste tartışılıyor. Merkez Ordusu laĝvediliyor.
Koçgirililerin büyük bir kısmı affediliyor.
Affedilmeyenler de var.
Bunlardan birisi de kahramanımız Baytar.

„Millet Meclisi, Dersimin durumunu Türkiyenin Genel siyasetine aykırı görüyordu. Güç bir durumda kalan MustafaKemal, Alişer ve Dersimli BaytarNuri müstesna olmak üzre bütün mahkûmların affını ve Sivastaki Harp Örfi Divanının lağvını meclisten istedi. Meclis bu isteği temamen kabuletti. Keyfiyet Sivas ve Koçkiri mıntıkalarında ilanedilerek, ölüme mahkûm bütün mevkuflar serbest bırakıldı. aynı kitap s. 162-163.

Ama savaşarak gelen Baytar’ın ardından Merkez Ordusu´nun telgrafı Dersim Mutasarıflıĝına geliyor.
Mutasarıflık da Belgeyi düzenliyor ve kahramanımıza veriyor.

„Ve hatta Dersim mutasarrıflığı bir de bana resmi bir vesika vermişti. Bu vesika açık ve düzenli olmakla beraber bizce hiç bir anlamı yoktu. Vesika aynen şöyledir:
Dersim Mutasarrıflığı (Vesika)
Aslen Dersim’in Hozat kasabasından olup, Kangal kazasının Yellice nahiyesinin Şahin karyesinde mukim ve Zara ve Divriği kazaları eski Sıhhiye Baytarı Colıkzade Mehmet Nuri Efendi’nin dehaletinin kabulu Merkez Ordusu Kuman-danlığı’nın 1 Haziran 1337 tarih ve 1977 nolu telgrafnamesi hükmünden olmakla ol veçhile mumaileyhin Mutasarrıllık bölgesine girmesi kabul edilmiş ve iş bu vesika kendisine ve­rilmiştir.
22 Ağustos 1337 İmza Dersim MutasarrıfIlığı Mehmet Nazmi
Hatıratım, s. 174-78.

Ben bu tarihi yanlış çevirmistim.
Hicri1337 miladi 1921 oluyor.
Zaten Merkez Ordusu´nun kuruluş ve laĝvediliş tarihi belli.

„Merkez Ordusu, Türk Kurtuluş Savaşı sırasında Büyük Millet Meclisi Ordusu’na bağlı olan ordulardan biridir. Karargâhı Amasya’da bulunmaktaydı. 3. Kolordu’ya bağlı birlikler temel alınarak kuruldu. Görevi, Orta Anadolu’da asayişi sağlamaktı. 1920-1922 yılları arası etkin olan ordu, Nureddin Paşa komutasında Pontus ve Koçgiri İsyanları’nı bastırma harekâtlarında görev yaptı. 1. ve 2. Ordu’ların oluşturulmasından sonra 8 Şubat 1922 tarihinde TBMM kararıyla lağvedildi.“

2011’de Baytar hakkında yazarken bu belgenin önemini, tarihi baĝlantısının farkına varmamıştım.
Sevgili arkadaşım Haydar Beltan yazınca yeniden üstünde düşündüm.

Şimdi bize saldıranlara, konuyla ilginenlere diyorum işte belge.
Bu belge konusundaki görüşünüz nedir?
Baytar’ın askeri istihbaratta çalıştıĝını görmeniz, anlamanız, kabul etmeniz için nasıl bir belge bekliyorsunuz?