Dersim Kultiği Keşfedilmeyi Bekliyor

Kavungillerden olan ve başta Dersim olmak üzere Doğu Anadolu Bölgesi’nin birkaç ilinde yetişen kultik ve çekirdeği keşfedilmeyi bekliyor.

TÜBİTAK’a yaptırılan analiz sonuçlarına göre kultik çekirdeğindeki besin değerleri kanola, hurma, soya, pamuk, Mısır, ayçiçeği, susam gibi diğer yağlı tohumlara göre ya eşit miktarda ya da daha fazla çıktı. Meyvesinden ziyade çekirdeği için yetiştirilen kultiğin tanımı amacıyla Tunceli Gıda Tarım ve Hayvancılık İl Müdürlüğü tarafından 2013 yılında Fırat Kalkınma Ajansı (FKA)’ya “Kultik Çekirdeğinin Markalaşması ve Ticarileşmesi” adıyla proje hazırlandı. Kabul edilen projeyle kultik ve çekirdeğinin tanımını kısmen de olsa sağlanırken üreticiler bunun yeterli olmadığını dile getiriyor.

Dursun Ekinci isimli üretici kultiğin genetiğiyle oynanmayan tek doğal ürün olduğunu belirterek, “Çekirdeğinin kabuksuz oluşu, kokusunun hoş oluşu önemli. Pazarlama konusu sıkıntılı. Bölge dışında çok tanınmayan bir ürün. Bu konuda da bir şey yapılabilir, teşvik edilebilir. Çekirdeği çok güzel. Biraz daha tanıtılırsa, ilgilenilirse, üretimi teşvik edilirse ve üreticiler bundan para kazanırsa iyi olur” dedi.

Ürünün yetiştirilme şartlarının son derece kolay olduğunu kaydeden Ekinci, “Nisan, Mayıs aylarında traktörle ekiliyor. Temmuz ortalarında ürün vermeye başlıyor. Aşağı yukarı iki ay vadesi var. Çok zahmetli bir iş değil. Su istemiyor. Doğal oluşunun nedeni biraz da bundan. Hiç birşeyiyle uğraşmıyorsun doğal şekilde yetişiyor. Gübre verilmiyor, ilaç kullanılmıyor. Hoş kokması da bu yüzden” şeklinde konuştu.

ÇEKİRDEĞİNİN KİLOSU 14 LİRADAN SATILIYOR

Yöre insanları tarafından tüketilen kultik çekirdeğinin kilosu bakkallarda 14 liradan alıcı buluyor. Tunceli kent merkezinde yöresel ürünler satan Ahmet Çakar isimli esnaf, kultiğin yörede yetişen bir meyve türü olduğunu belirterek, “Kultik çekirdeği yöresel yemeklerde, içli köftelerde, diş hediği yapımında, bir de göme dediğimiz kat kat baklava şeklinde yapılan yöresel bir yemeğimizde kullanılır. Protein değeri çok yüksektir. Çoğunlukla yöre halkı tarafından tercih ediliyor. Genelde ikramlarda kullanılır. Yerli vatandaş il dışında çıktığında arkadaşlarına götürür. Yöremizde yetişen kabuksuz bir çekirdektir. Çıtlanmadan yenir” diye konuştu.

Kultik meyvesi ve hazırladıkları projeye ilişkin bilgi veren Gıda Tarım ve Hayvancılık İl Müdürü Orhan Kaya, “Kultik meyvesi kavungillerden bir meyve türüdür. Dış kabuğu ince olan bir meyve türüdür. Diğer kavunlardan ayıran en büyük özelliği ise daha keskin bir kokusunun olması, ince kabuğunun olması ve susuz şartlarda, fazla emek istemeden yetişmesidir” ifadelerini kullandı.

Kultik meyvesini diğer yağlı tohumlardan ayıran en büyük özelliğinin hastalıklara karşı dayanıklı olması olduğunu kaydeden Kaya, üretimde ilaç ve gübre kullanılmamasının da meyvenin organik üretiminin rahatlıkla yapılması açısından avantaj sağladığını söyledi.

İl genelinde yılda yaklaşık 500 ton kultik ve 5 tona yakın da kultik çekirdeği üretildiğini ifade eden Kaya, amaçlarının meyvesinden ziyade kultik çekirdeği üretimini ön plana çıkarmak olduğunu belirtti.

ÇEKİRDEĞİ ANALİZ EDİLDİ

2013 yılında hazırladıkları proje kapsamında kultik çekirdeğini analiz ettiklerini dile getiren Gıda Tarım ve Hayvancılık İl Müdürü Orhan Kaya, “2013 yılında Fırat Kalkınma Ajansı’na sunduğumuz “Kultik ve Çekirdeğinin Markalaşması ve Ticarileşmesi” projesiyle biz kultik çekirdeğinin bir gıda malzemesi olarak besin değerlerinin tespit edilmesi amacıyla TUBİTAK’a Marmara Gıda Enstitüsü’ne biz gıda analizine ilişkin numune gönderdik. Bununla ilgili elimizdeki değerle baktığımızda kultik çekirdeğindeki besin değeri, diğer yağlı tohumlara göre ya eşit miktarda ya da daha da fazla. Kultik çekirdeğindeki protein değerinin yüksek olması bizi umutlandırdı. İnsan beslenmesinde önemli bir değere sahip olduğunu gördük. Örneğin en önemli yağ asitleri Omega3 ve Omega6 yönünden oldukça zengin olduğunu analiz sonuçlarından görebiliyoruz” dedi.

KISA, ORTA VE UZUN VADELİ EYLEM PLANI HAZIRLANDI

Kultik çekirdeğinin tanıtılması amacıyla kısa, orta ve uzun vadeli eylem planı hazırlandığını söyleyen Gıda Tarım ve Hayvancılık İl Müdürü Orhan Kaya, “İl Müdürlüğü olarak kultiğin ulusal ve uluslararası ölçekte tanıtımının yapılması, tarımsal pazarlarda hak ettiği yeri alması, sadece gıda sanayinde değil içindeki doymamış yağ asitlerinin yüksek olması sebebiyle kozmetik ve ilaç sanayinde de kullanılabilirliğinin araştırılması ve bunun gerçekleştirilmesi amacıyla ilgili kurum ve kuruluşlarla koordinasyon sağlayıp projeler üreterek bir eylem planı hazırladık. Yani kultik çekirdeğiyle ilgili kısa, orta ve uzun vadeli eylem planımız var. Sadece gıda sanayi değil ilaç ve kozmetik sanayinde de kullanılması için hazırladığımız eylem planları çerçevesinde çalışmalarımıza devam ediyoruz” ifadesini kullandı.

MARKA İÇİN BAŞVURU YAPILDI

Patent Enstitüsü ile görüşmeler halinde olduklarını ifade eden İl Müdürü Orhan Kaya, “Marka ile ilgili başvurumuzu yaptık. TÜBİTAK’tan gelen sonuçları da gönderdik. Kısa zamanda Tunceli Munzur ismiyle markamızı alacağız. Markayı aldıktan sonra da belirlediğimiz eylem planı çerçevesinde projelerimizi sürdüreceğiz” dedi.