Kayê Tiyatroyê ‘DIL’ sero

Arêyê Kay “ wayis sero, kaye hoye newe : “ Dıl “ ra vejiya xuzure seyirdaré.

Hefto vıren , Sewe Yeniye (26.04.2019)

Ez Şiune Tiyatroye “ Areyê Kay” 
“ Areyê Kay “ wayis sero, kaye hoye newe : “ Dıl “ ra vejiya xuzure seyirdaré.
Na kaye de hire kamiye/karekder  sahne gurete. No hire karekder hem seyirdar fişto ra huyayis ( wayis )  hem ké kas kerd, berd  fikri xori.
Qawadar Apul
İvrahim Ağa ( Yanbasan ) 
Dıl 
Qava Azvet de amey télewe , ajé mordem de çı biyo vind , ey ardé , xatire seyirdaré.
Dıl, na kaye newe de senık qesey keno hama qeseye ho gırano, kes besenekeno vatene Dıl ver,  ho rast bikero. Çıke na dina de, zeman ra her çı biyo çewt.  Çewtiye hurendiya Raştiye gureta.

Dıl,  ju budelao wayire ho yo. Kay de temsildare mordemé safuno , zerre ho de xıraviniye çina , çımvesaniye çina, qale keş de xıravin qesey nékeno , pere, zern , mal u mılk  dina Dıl de çina.

Hama karekderé uyo bin hen néye. Hem qawadar Apul hem ke İvrahim Ağa, mal milké dina re zof has kené. İvrahim Ağa ;  kaye Molliere esta ya, name ho :” Cimri “,  tı vana uza re vejiyo.  

İvraim Ağa , heto bin ra ké veré tersu dewlet ra,  zone ho ra dür vindeno. Çıke İvrahim Ağa weşiya ho de biyo hesar ké  çikaş ke Tırki zona honde kare dey no dewlet de na dina de rast sona. Coka ra çıkaş ke destebera İvraim Ağa ra yeno Tırki qesey keno.

Qavadar Apul ké tengedero hama çımhirao , hesav-kitav keno, déne kam esto çino , déne inu vezeno. Déne kam ké esto , defdere ho de jede nuseno ké , tengiye ho bıqedeno.

Qawadar ké je İvrahim Ağa xeylé  ca feteliyo, şiyo suka pile Estamol , uza de ké gureyiyo. Hama peyende onca cero ra amu dewune ho , zewejiyo hama hermeta hore doman nébena. Ciniye hore coka ra vana; Huska

Qawadar zone hore has keno, je İvraim Ağa tesire dewletu de zof némendo. Hona ké kay newe sıfte bi , Qawadar mesajé ho viren  seyirdar re dano.

İvrahim Ağa ké “ Merhaba “ vano, Qawadar  “ Mave Xeyr Di “ vano. Qawadar ké  seke  “ No Merhaba çiko Haq kena, Selame Haq qediya , çıka ? Ya vaze Mave Xeyr Di , ya ke tore çay çino “ va,

Seyirdaré desinde destvengune  ho re phoşt da , Qawadar ra.

Selam Daene-guretene  / Kele ho bırnaene ; Rae – Cüane ma de zof çiyo de muhimo. Çıke qeseykerdisé wes,  selamé Haq ra sıfte bena. İ viren coka ra “ Mave Xeyr Di / Xer ve sılamet yake Xeyr miyan de bi “ vatene ,  té dıma jumin ra qal kerdené. Hama nıka gıra gıra na selame maye orjinal ké darino we.

Coka ra  Qawadar , hona kay ké newe sıfte bi uza de , en virende mesaje ho dano.

Qawadar,  çıkaş ké zone hore qıymet dano, İbrahim Ağa zone hore boyna rameno. Ve Miyane qeseykerdise inu de “ Dıl “ vejino sahne.

Gıra gıra yeno, niseno ro lewe İvraim Ağa de. İvraim Ağa , ey ké vineno sıfte terseno, çıke kınc khol  Dıl sero çino, qal kerdene ho huyayise ho , lewéyane ho tamasao.

Qawadar ké , Dıl serro malumat dano İbrahim Ağa ra , vano “ Dıl, Seydizo Budelao wayire ho yo “

İvraim Ağa , Dıl ra hurmet dano,  cıre “ Dıl Bey “ vano hem ké “ cedde Dıl goyneno “ . İta de ké seyirdaré ra mesaj esto.

Virenu ra,  werte sare ma de , İye ke “Seydız yake Seydiza biyene”  wast ké  baqıl bıvo wast ké bom bıvo, toliv şiune desté inu , inu ra seveta zaf-zeça ho seveta çe ho dua guretene…

“Dıl” hem Seydizo ( beno ké Kuresizo ya ké Bamansurızo ) hem ké budelao, ho ho de qesey keno. Sıro ke qesey keno, hurendé hore urzene ra , biçike ho re asmen mısnene ra hen qesey keno.

“ Kewra, kewra  her çı beno vind, her çı beno vind “ vano Dıl.

No qesey İvraim Ağa ra zof gıran yeno. Seke Dıl , qesey kerd, ju çiye gıran nisene ro şene İvrahim Ağa .

Çitur meniso ? Vatene Dıl,  teyna İvrahim Ağa re né , pero piya qome mare şare mare ké dez-gıran yeno.

“ Kewra kewra bıne uwe de çila fine ra cı “ vano Dıl

Heya, “ Dıl “ çiye dez-rast ano ra zon. Qawadar ké reseno haware İvraim Ağa , cıre zelal keno , vano ;  “Jiare  Gola Çheto “ bine bendu de mende ya , Dıl ae ano xatire ma.

Teyna Jiare Gola Çheto né , Vadiye Peré de ké ; Jiarune Ma , Reça Khalikune ma, Reça Kureyş ké bine uwe da mende. Heya,  Dıl bıra , heya, tı dez-rast onca eskera kerd , werte huyayise de ma kas kerd, berd  fikré xori onca.

Zon beno vind , Rae beno vind , Cüan beno vind

38’de çond Çe , çond lajé çeney vind bi şi , Kore’de Çond mordem,  şare mare je Avvas vind bi şi …

Qawadar ké  “ Şiuare Avvas “ va , salonda venge huyayis qediya , heştire kewto çimuné seyirdaré. A taw de salone cemediya , husk-khol menda.

Zof pers vejino , a diyaloge Kore ra. Biarime ho vir ;

1) 37-38’de honde masum da kiştene, iye ke wes mend iye ke fişte ra rae,  rusnay surgin.

2) Hona ké dırveta 37-38 wes nébiyo , na rey ké Desim ra xeylé newciwan cene eskeriye, bené İzmir , uza re vapure ra rusnené Xervé Kore.

3) Uza de ké xeylé xorté Desimız mirené, tayene kuné deste Komunistu , hesir manene inu ra , tayene ké je İvraim Ağa , bexte ho yaver soné , onca wesawes cerene ra harde ho.

Desimıjé , Kore’de kam ra ceng kerdé, sıma zonané ? No çiyo de tamasao , Desimijé,  Xerve Kore’de Komunistu ra ceng kerd. Nıka ke Şaredariye Mamekiye,  weçinitıs ra dıma kewte deste Komunistu : )

Diyaloge Kore ké qedino , “ Dıl “ onca vejino sahne, vano ké ;

“ Vırende ita butu , mezelhane bi,  sıma zonane ?  Mezele butu biye vind “

“Dıl”  venge ho keno berz “ Qale Kenan keno “ . Vere cu ké vate vi “ Name moa mı Berfo Ana’a “ 

Kenan Kamo , Berfo Ana kama ? Hem İvraim Ağa hem Qawadar hem ké  seyirdaré ho ho de pers keno. Çıke “ Dıl “ zerre kay de taye nisan dano seyirdaré ra hama mesele çıko,  zof eskera nékeno. Peyniye kay de zelal beno ke “ Dıl “ deze Berfo Ana ( Laze ho Cemil , 12 Asme Payize Virene 1980 de gurete  zerre, da vind kerdé ) ano ra zon.

Name “ Kenan “ ké kay de vereno ra  ; Ey,  General Kenan Evren o. İye ke zerre mahpuse de , bineçime de vind bi-şi , mesuldare no kar “ Kenan” o , hen vineno hen vano “ Dıl “

Berfo Ana , Desim ra néya hama ju sembola . Seke name “ Berfo Ana “ mı heşiyo pe , pirika mı Xeycane ama mı vir. Hona ké ez domon bi , gegane niadene ké  deka mı şiane ju odaye çe  , çever peyra qapa kerdené, zerre oda de teyna şiuare vatené,  laze ho Eli serro. Ez ké şiune gos daene çever ra. Pirika mı vatene ké “ Be Ali be , tı kotdera key yena ?  “ . Deka mı Xeycane hem laze ho ser vatene hem ke şiuare ho ontene teyp u kaset. Dıme ra roze Ae biya alzeimer, ma nas nékerd, lajé ho çeney ho nas nékerd, hata son boyna domanine ho qesey kerd vi, piye ho moa ho pers kerd vi , mare vatene “ piye mı key yeno, moa mı key yena, ita çe mı néyo, ez son dewe “ Sodır-sonde  cıle ho kerdene top, vatene “ez son dewe “ . Roze emre Haq ama , dina ho vurna şiya Haqiya ho. Mezela Pirika mı Xeycane esta hama mezela laze ho Eli çina. Pirika mı Xeycane ké Je Berfo Ana weşiya ho de boyna venge laze ho da , Hurdimena ke Laze ho nédi. Eve dezune hora şiye bıne harde şiae.

İvraim Ağa vano ya “ Dıl , gıran qesey kerd “ . Heya heniyo. “ Dıl “ ké qesey kerd ; Ma , raştiye ho ra ameyme téri.

İvraim Ağa ké axir de yeno ho ser , vano ké “ Bomune budelaye ma qıymete zone ho zoneno , baqılune ma qıymete zone ho nézonine “

Na çekuye dıma salone de tufane destveng vışiya.

Na kaye de “ Dıl “ berfekené “zon, rae, cüan , mazlum u masumen” keno. Qeseye dey sıfte tamaso yeno İbrahim Ağa be Qawadar ra hama peye cu,  İ ké,  fam kené ké , “ Dıl “ ké savano qese pıra, thol néya.. Coka ra xof kuno ra zerre inu,qawahane caverdené  té dıma soné tınge tariye de çeune ho.

Na kaye de xeylé “ zonbazune bine-miyane “ ké este bi , heya rasta . Hama Cem Yılmaz’de ké çiyo henu, çiné ? Esté. Cem Yılmaz ké “ İngilizki -Tırki ra “zonbazune bine-miyane” keno, kes cıre névano ke tı  çıra hen qesey kerd ?

No çiyo raşto ké ,  Sanate Huyayis “ zonbazune bine-miyane “ ra ké çıme ho ceno . Hama  zeman ra “ zonbazune bine-miyane “ gune bıvo senık. Çıke Sanate Huyayis teyna “ zonbazune bine miyane “ néya.

Rae bine ké,  Zazakiye Desim ( Desımki ) zone de gırano. Çıke pi-khalikune ma zone hore vatene ké “ Zone ma zone Peyxamberuno ,zone Xızıruno , zone Duzgi , zone Kureyş o “. Coka ra ké hete Rae ra zone ma ; zof ca-berz be zof ca-gırano. Zerre na psikolojiye din-zon de ,  fam-çime teraziye seyirdaré ra  “zonbazune bine-miyane “ zof wes néno. Hama çı bivo , bıvo,  na kaye “Dıl “ de “ Mesaje An’a , Temaye An’a “  ,  şiye kriteké menfii de némendo. U çiyo muhimo.

Na kaye-Areye Kay de  “ Dıl “ ; Çı ké na dina de beno vind , eyra wayir vejino werte şare ma de ; Zone hora, Jiarune hora, Rae hora, Adalet ra, Comerdiye ra u bekesu ra

Vaziyeté  Şare ma ké Je İvraim Ağa be  je Qawadar o. Zeman ra çewtiye jil do,  werte şare made ; çımvesaniye, çımşiayene, jumin néwastene , qal u qıl kerdene je kerme dare wona qedeneno her çı.

“ Dıl “ butu na biyayise de,  mare budelayene ho ra, Rae mısnene ra , vano ke : ” Eke sıma Zone hora , Jiarune-mezelune hora , iqrarune hora,  phoşta ho çarna,  sıma bené vind.”

“Dıl” hen vano , wendoğe delalé ya sıma ?

Sıma Savané,  No Harde Dewres Ser , Ma bemé vind-nébemé ?

Kaye-Namdare William Shakespeare de Hamlet vano ya ;

                                                                              Biyaene ya ke Nébiyaene

                                                                              Mesele nuyo na dina de

Mesele ma ké henya , ya  eve zone-cüane-itaqaté ho , no Harde Dewres  ser,  vame ; Ma Estime

Ya ké her çiye ho caverdeme ,vame ; “Ma benime Vind”

Wendoğe Delale sıma “ na di rae ra”  hore ju weçine endé …

Ez ké seveta kaye  “ Dıl” ra , wes u wariye ho bivajine Kaykeré Tiyatroyé “ Areye Kay “ ra .

Wes u War Be “ Areye Kay “…

                                Av. Cihan SÖYLEMEZ / Desim-Mamekiye /29.04.2019