Diyap Ağa ve tarih okumaları

Diyap Ağa’yı sılf Mustafa Kemal ile birlikte çekilen resminden dolayı “ihanet” suçlamasına malzeme yapmak Dersim’e mahsus olsa gerek! Türkiye’nin tüm Türk ve Kürt illerinden Milletvekilleri o meclise girmemiş gibi davranarak tek “suçlu” Dersimli Diyap Ağa imiş gibi bir propagandaya girişmek iyi niyetli bir davranış değildir

“Yalanın gücü doğrunun güçsüzlüğünden değildir. Yalan teşkilat kurmuş, doğru yanlızdır.” Yaşar Kemal

Hüseyin SEVİNÇ 

Dersim üzerine bir şeyler yazdıklarında, düzen muhalifi olduğunu söyleyen çevreler “ihanet” ve “halk düşmanı” sözcüklerini dillerine pelesenk etmiş olarak tekrarlayıp dururlar. Bir değersizleştirme ve itibarsızlaştırma algısı Dersimlilere yönelik olarak sık sık gündeme taşınır. Zaman zaman durum öylesine bir üst perdeye taşınır ki, insanın şaşırası gelir. Hayal ürün suçlamalar, yalan ve yanlış ithamlar habire tekrarlanır durur.

Son olarak 27 Şubat 2017 tarihinde, Cahit Mervan “Cumhuriyet çocuğu Erol ‘un PKK hezeyanları” adıyla rojhaber.org internet sitesinde konuya ilişkin bir yazı yayınladı. Aslı-astarı olmayan iddialarda bulundu. Ki, Cahit Mervan bir televizyon yapımcısı ve sanırım bir gazeteci.

Cahit Mervan’ın iddialarını okuyalım:

“Allah kimseyi kılıç artığı etmesin. Çünkü devşirmenin kılıcı daha keskin oluyor.  Her salladığında aslında kendisine saplamış oluyor. 

Kısaca ol hikâye şudur:

O meşhur fotoğrafı herkes bilir. Türkiye Cumhuriyeti’nin lideri Mustafa Kemal Atatürk’ün üstü açık bir arabada beyaz uzun sakallı, sarıklı ve pardösülü ilk Dersim milletvekili olan Diyap Ağa ile çekilmiş bir fotoğrafı var.  

Bu fotoğraf birçok kesim tarafından Atatürk’ün Kürtlere duyduğu şefkati anlatmak için kullanılmakta. 

Diyap Ağa geçmişte Hamidiye Alaylarında milis komutanı olarak Siirt ve Bitlis’te bulunmuş, Mustafa Kemal’in Sivas kongresine destek vermiş ve ilk mecliste yer almış Dersimli bir siyasetçidir.”

“Kılıç artığı” suçlaması başlı başına bir tartışma konusu. Bunu ilerde tartışırız. Fakat, “Hamidiye alaylarında milis komutanı” olması, Siirt ve Bitlis’te bulunması” yönünde bir iddiada bulunması, Dersim ve Dersimlilere karşı hiç de iyi niyetli olmadığını ortaya koyuyor. Bunu hangi kaynaktan öğrendiğini bilmiyorum. Ama tarihimizin düşmanca çarpıtılmış bir sayfasından aldığını tahmin ediyorum.

Amacım Cahit Mervan ile polemik yapmak veya onunla tartışmaya girişmek değil. Nitekim bu iddialar yeni de değil. Amacım tarih çarpıtmalarına karşı Dersimlilerde bir farkındalık bilincinin yaratılmasının önemine ve zaruriyetine işaret etmektir. Yazının yeni olması ve boşa çıkarılması gereken iddialarda bulunması nedeni ile değerlendirmeye konu oldu.

Dönemin Osmanlı arşivlerinden Cahit Mervan’ın iddialarını yalanlayacak bir tutanakta yazılanları aktarmakta yarar var.

Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Eğitim görevlisi Dr. Abdulkadir GÜL “Osmanlı İdaresinin Kızılbaşlığa Yönelik Tutumu (Dersim Sancağı Örneği) adlı bir makalesinde (10.09.2015) şunları söyler ve Başbakanlık Osmanlı Arşiv’lerinden  konu ile ilgili olarak bilgiler aktarır. Okuyoruz:

“Dersim’in ileri gelen aşiret ağaları, teşkil edilen Hamidiye Alaylarına kendilerinin de alınmasını talep etmektedirler. Bu aşiretlerin başında Ferhat uşağı aşireti reisi ve meclis-i idare azası Diyap Ağa gelmektedir. Diyap Ağa başkanlığında, birçok aşiret reisinin bu teklifleri geri çevrilse de, isteklerini yeniledikleri görülür. Hatta bölgedeki diğer aşiret ağalarının dâhil olduğu ve müşterek kaleme aldıkları arz ’da “şu an kadar kendilerine verilen her türlü görevleri yerlerine getirdikleri ve bundan dolayı kendilerinin taltif edildiklerini beyan ederek, kendi aşiretlerinden oluşan bir Hamidiye Alayı’nın kurulmasını talep etmişlerdir. Ancak 4. Ordu müşirliği, Dersim mutasarrıflığı ve Mamuratül-aziz valiliği ve Dersaadet arasında bu hususta yazışmalar olmuş ve nihayetinde Dersim Kürtlerinin Hamidiye Alaylarına alınıp alınmamaları hususunda fayda ve menfi yönleri düşünülerek, bu talep kabul edilmemiştir. Dersim Kürtleri ise Yezidi gruplarla kendilerinin aynı kefeye konmamasını ısrarla dile getirmişlerdir” BOA. Y.MTV. 61/18. Başbakanlık Osmanlı Arşivi Tasnifleri. (BOA.) İstanbul.

Demek ki, Dersimlilerin ve Diyap Ağa’nın Hamidiye Alaylarında yer aldıkları iddiası gerçekçi değil, temelsiz bir iddiadır. Makalenin bir başka yerinde Abdulkadir Gül şunları yazar: “Dersim’de  uygulamaya  konulan  Fırka-i  Islahiye  uygulamalarından  beklenen  “aşiretlerin ıslahı”,  “merkezileşmek”,  “mükellefiyetlerin  toplanması”  ve  “Kızılbaşların  Sünnileştirilmesi” şeklindeydi.

Aynı makalede Şakir Paşa ve Zeki Paşa raporlarına atfen şunlar da aktarılır: “…parasız Kur’an-ı Kerim dağıtılması,    Şafi olan  Kürtler  arasından seçilen  Nakşibendi  şeyhleri,  Dersim kıtasına  gönderilmeli  ve  tekkeler  tesis  edilerek,  Kızılbaş  halkın  Sünnileştirme  faaliyetlerine  hız  verilmelidir….”  BOA. ŞD.13/2693

Görüldüğü gibi bırakalım Dersimlilerin imparatorluk destekli alaylara alınması, Dersimliler, Alevi-Kızılbaş kimliğinden ötürü hep “öteki” gösterilmiş, onların Sünnileştirmesi için her tür çaba ve siyaset gütmekten bir an geri durulmamıştır.

Oysa Hamidiye Alaylarının Sünni Kürt aşiret reislerinden ve ileri gelenlerinden oluşturulduğu, ne için ve kime karşı kurulduğu çok iyi biliniyor. Bunun üzerinde uzun uzadiye durmak bu yazının konusu değil. Üstelik, bu konuda yeterince tarihsel kaynak mevcuttur.

“Hayatımızdaki gölgelerin çoğu kendi güneşimizin önünde durmamızdan  oluşur.”  (Ralph Waldo Emerson)

“İhanet” ve “ihanetçilik”e karşı Dersimlilerin oldukça hassas olduğu biliniyor olsa gerek ki, Dersimliler sık sık bu hassas noktasından vurulmaya çalışılıyor. Bu kavramlar, fark edilmeden tarihimize yabancılaşmanın tuzakları olarak işlev görüyor. Bu nedenle sürekli tedavülde bırakılıyor.

Dünyanın her bölgesinde bunlar yaşanıyor. Evet, Dersim konusunda kullanılan bu ithamların, yaratılan algının, çarpıtılan ve abartılan gerçeklerin manipülasyon ve psikolojik saldırılara malzeme yapıldığını; tarih bilincimizi dumura uğratan tuzaklar olduğunu düşünüyorum. Yıllardır yaratılan havanın, tekrarlanan söylemlerin Dersimlilerde kendi tarihlerine yönelik güvensizlik yarattığını ve bunun tarihsel kopuşa neden olduğunu üzülerek söylemek durumundayım.

Bu konuda kaybettiğimiz tarih bilincini yeniden ayakları üzerine oturtmak, tarihimize ve kültürümüze; Dersim Kızılbaş inancındaki hoşgörü ve sevgi kültürüne karşı farkındalık bilinci içinde olmak; onu sahiplenmek, onunla barışmak vaz geçilmez görevimiz olmalı.

Diyap Ağa’yı sılf Mustafa Kemal ile birlikte çekilen resminden dolayı “ihanet” suçlamasına malzeme yapmak Dersim’e mahsus olsa gerek! Türkiye’nin tüm Türk ve Kürt illerinden Milletvekilleri o meclise girmemiş gibi davranarak tek “suçlu” Dersimli Diyap Ağa imiş gibi bir propagandaya girişmek iyi niyetli bir davranış değildir. Kabul edilemez.

Diyap Ağa’nın M. Kemal ile fotoğrafı üzerinde bitmek bilmeyen bir algı operasyonudur devam ediyor. Resim, neredeyse “ihanetle özdeş” kabul edilmekte!   Bu resim öyle bir yorumlandı ve durum öylesine çarpıtıldı ki, sonuçlarının Dersim’e ve Dersimlilere değişik alanlarda olumsuz yansımaları oldu. Sonuçların iki alandaki yansımaları özellikle önemlidir. Sorgulanmaya ve ele alınmaya değerdir.

Birinci olarak: Söz konusu resim etrafında yaratılan fırtına 70li yıllardan yakın bir döneme kadar parlamento seçimlerini boykot eden çevrelerin ve fikirlerin sorgulanmasını engellemiştir. Sürekli, parmakla işaret edilen bu resim, parlamenter araçların kullanılmasının önemini düşün dünyamızdan alıvermiş, şiddetin topraklarımızda yer edinimini beraberinde getirmiştir. Farkında olmadan adım adım şiddet uygulamaları kabul görmeye neden olmuştur.

İkinci olarak: Diyap Ağa’nın resmi üzerinde koparılan yaygara, üretilen sahte “ihanet” söylemleri Dersimlilerin hassasiyetine tuz-biber oldu. Gerek bu resim, gerekse de 1937/38  tertelesinde dillere pelesenk olan yerli-yersiz  “ihanet” veya “ihanetçilik” söylemleri yaşanan travmaları daha da derinleştirdi, Dersimliler arasında güven ve dayanışma duygusu son derece zayıfladı.  Topraklarımıza ürpertici korkular sindi. Coğrafyamıza ölü toprağı serpiştirildi.  Topraklar çoraklaştı, gelişemez ve ürün veremez oldu.

Sonuç itibarı ile bu ithamlarla sivil ve savunmasız insanlar suçlanıp öldürülürken, kimsenin diyecek bir sözü veya cesareti kalmadı. Çünkü Dersimlilerdeki insani hassasiyetler, Dersim Kızılbaş felsefesindeki “zereweşiye” (hoşgörü) kültürü, yaratılan “ihanet” rüzgarı ve oluşan psikolojik ortam nedeni ile çoktan ellerinden alınmıştı. “Öyle ya, ihanetçi iseler, ölümü hak ettiler” denilip ölümleri onaylar durumuna düşürüldük…

“Yanlış trene bindiyseniz koridorda ters tarafa yürümenin faydası yoktur.” Dietrich Bonhoeffer

Yaşanan travmaların bir sonucu olarak, Dersimlilerde gaza gelme ruh hali ciddi bir boyut almıştır. Son yıllarda çeşitli çevrelerce sürdürülen psikolojik saldırı kampanyaları sonucunda önemli sayıda bir Dersimli kitle (özellikle gençler) olumsuz olarak etkilenmiştir. Bunun sonucunda Dersim’de ciddi bir tarihsel bilinç kırılması yaşandı, yaşanıyor.  Tarihini küçümseme ve ona karşı güvensizlik duyma olgusu sürdürülen ideolojik saldırıların da etkisi ile maalesef önemli ölçüde bugün de fiili olarak varlık göstermektedir.

Bu yönde yapılmış veya yapılan propagandalar “ihanet” etrafında örülen tuzaklar Dersim’de önemli ölçüde kırılmalara neden olmuştur. Bu tuzak kavram ve ideolojik saldırılar sonucunda zihnimize müdahale edilmiş ve zihnimiz değişik amaçlar doğrultusunda yönlendirilmiştir. Bu tuzakları fark etmek veya bunların farkında olmak önemlidir. O nedenle zihnimizi tüm bu yönlendirmelerden kurtarmaya ihtiyaç var.

Dersimlilerin tarihi ile yeniden buluşmasının zamanıdır. Nitekim yazamadığımız tarihimizi avcılar yazmaya başladı bile. Bu görev onlara bırakılmamalı. Tarihimiz sahiplenilmeli, çarpıtılmasına müsaade edilmemelidir. Bu yöndeki saldırı ve spekülasyonların boşa çıkartılması konusunda tüm Dersimli bireylerin sorumluluk üstlenmesi ve tavır geliştirmesi son derece önemlidir.

“Öldük, ölümden bir şeyler umarak.
Bir büyük boşlukta bozuldu büyü
Nasıl hatırlamasın o türküyü,
Gök parçası, dal demeti, kuş tüyü,
Alıştığımız bir şeydi yaşamak.” (Cahit Sıtkı Tarancı)

Şimdi büyüyü bozmanın ve kendimizi yaşamanın zamanı…

31 Mayıs 2017

dersimmeclisi.com