Sayir Bava Cafer kamo?

Hayri DALKILIÇ – Hawar TORNÊCENGİ

SAYİR BAVA CAFER KAMO?

Bava Cafer Khuresızo, hezveta Kudu rawo. Rumi 1308, miladi ra gore ki serra 1892 de, Koyê Seri (Eğribelen)de amo dina. Serra 1950 de ki Açırer (Kabadal) de şiyo heqiya xo. Çê Bava Caferi ra, çê Avdê Xelili vanê, wertê qomi de na name ra yenê naskerdene.

Koyê Seri de arazi senık beno, nêşkinê xo idare kerê, o ruwat ra, piyê Bava Caferi, Avdılê Xelili, lazunê xo; Caferi u İmam Uşêni, çênunê xo; Emina, Besere, Xanıme, Ejma u hermeta xora piya çê ra barkeno sono dewa Tosniye (Gӧkçekonak) lewê Bava Ali Heyderi. Waxtê ra têpia lazê Bava Avdılê Xelili, İmam Uşen beno nêwes, gıneno puro uza mıreno. Bava Cafer ki dewa Açıreri ra zewejino, barkeno çê ra sono Açırer.

Kudu wayirê ocağê, wayirê kılametê/kırametê. Şilan ontene, la girêdayene, venga Haqi dayene, tewt kotene jêde dewresê Kudu kenê. İne ke Cem girêda, venga Haqi da, kılamete vezenê, ğeyiv ra xevere danê, kunê adır. Se ke mı va; na kılamete jêde dewresê Kudu anê hurêndi.

Tabi tayê dewresê Khuresunê bini ki naye kenê, hama hondê Kudu niyê. Zovi ki, Kudu de sayirên ki esta. Dewro vıren ra beyiti, şüwari, kılami jêde sayiya Kudu ra amê reştê roza ewroyene. Cokıra ke sayir u sagırti zaf Kudu ra vejiyê.

Vajino ke, dewro vıren de zofê sayiru, Ağayê Qaji ra dest gureto, eyra musê. Hama çı hêf ke heqa Ağayê Qaji de jêde maliumat çino. Ju ki verecoy Sayir Sey Qaqım biyo, eyra ki thawa nêamo u nêresto dewrê ma. Avdılê Xelil, Bava Cafer, Weliyê Uşenê İmami, Rayverê Mamku (Rayverê Sarê dewa Şixani) ya ki dewa Harşiye de Rayverê Kafku/Cengu Rayver Kudız (Rayver Hüseyin Gürbüz), Bava Sey Qemer, nayê ke ma name zoneme jê nayine, Cem girêdo, Cemat fişto raye, qalê Heqiye kerdo. Ni pêro dewa Koyê Serii rayê.

Oncia dewro vıren de apê Seyd Avarê Warê Miri, Qazê (Qajiyê) Bektaşi, Seydê (Seydaliyê) Bektaşi, Seyd Avasê Warê Miri (sarê dewe name “khalık” danê we, wayirê Jiare, “khalık” vanê), Bava Muzır, Şükriyê Qaji, Bava Kazımê Gola Ĝaşu, Bava Khal, Dawut Sulari, Heseno lazê Seyd Avaşi, lazê Sükriyê Qaji Bava Uşê, Bava Ali, ni ki Warê Miri rayê.

Nayê ke ma name zoneme, jê nayine Cem giredo, Cemat fişto raye, qalê Heqiye kerdo, ni pêro ki Ocağa Khuresu, Hezveta Kudu rayê. Kudu pişkiyê, ca ve cawu ro şiyê, şiyê wertê Talıvu. Jê Bava Şervan Berihas (Bava Ali), jê Dewres İsmaili zofê Bavay, Dewreşi, Budelayê Kudu estê ke, nine Cem girêdo, venga Haqi do, na raye ramıta arda resna roza ewroyene.

Bava Caferi ki weşiya xode Cem girêdo, venga Haqi do, kılamete veta, tewt koto, ğeyiv ra xevere arda, koto adır. İyê ke Cemê deyi diyo, vanê; ey ke venga Haqi dêne, tewt ke kutêne hewera mendêne.

Bava Cafer, lazê xo Bava Sey Qemer beno, ora têpia hermeta (cêniya) xo gınena puro mırena. Bava Cafer, dewa Lolu; Harşiye (Kovuklu) ra eseqino’ro çêna Xıdırê Şelim, Elife.

Elifê viawa, mêrdê xuyê vırên ra ju çêna xo  bena, Pule. Bava Cafer qeyde vezeno’ro Elife, aye sero lawıke wemis keno, vano; “Elif Xatune”. Piyê Elife, Xıdırê Şelimi çêna xo nêdano cı. Bava Caferi xeyle Fetelneno. Dıma ağawunê Lolu ra Memed ağayê tornê Paşi kuno mavên, piyê Elife keno raji, Bava Cafer Elife de zewejino. Çêna Elife, (olığa xo) Pule rê ki piyêni keno. Elif Xatune ra dı lazeki, Qedir ve Hesen Uşeni ra, hirê ki çêneki benê, Besere, Cemila u Xatune.

Serra 1937-38 de Tertelê Dêsımi de Bava Caferi ve domonu ra piya surgın rusnenê Suka Kastamonu, Qeza Araç, Dewa Kıyan. Lazo pil; Bava Sey Qemer zewejawo, eyi ki cıra bırnenê ra, rusnenê Suka Bursa, Qeza M. Kemal Paşa, Dewa Koşu Boğazı. Kağıta Bava Sey Qemeri vejina, ey rusnenê esker. Eke sono esker, esker de na mesela xo qomutanê xorê qesey keno. Vano;

– “Hal mezalê ma niyaniya.. Ma juvin ra bırnayme ra, nıka ma u piyê mı, bırayê mı kotiyê ez nêzonen. Ma juvini kerdo vindi, xevera ma juvini ra çina.”

Qomutan doz fetelneno, cawo ke Bava Cafer mefi (Surgın) rusno, uza dos keno. İzine dana Bava Sey Qemeri, vano;

– “Tı so, ma u piyê xo, wa u bırawunê xo bijê biya dewa xo. (Dewa Koşu Boğazı).  

Bado ke ef vejino, serra 1948 de peyser cêrenê ra, yênê dewa xo Açırer. Serra 1950 de, ju roze Bava Cafer xafıl de hewn ra sırtmıs beno. Venga hermeta xo Elifê dano, Vano;

– “Mırê qawa vıraze, ju qawa bısımi, ez esmo son (mıren)”.

Cêniya xo Elife, vana;

– “Nê budela, budelayê Wayirê xo, tı çayê bımırê?”

Vano;

– “Tı domonu pêhesne?

Elifa cêniya xo domonu hesnena pê. Tek ve tek domonunê xo lew keno, cıra xatır u helaliye wazeno. Lazê xo Sey Qemeri ki rusneno, vano;

– “So wawunê mı weşene, vaze: bêrê!”

Hata Bava Sey Qemer yi yenê ke, Bava Cafer reşto heqiya xo, amnonê serra 1950ine de.

Bado domonê xo çê ra barkenê serra 1973ine de sonê Anqara. Elif Xatune ki serra 1975ine de Anqara de sona heqiya xo, meyitê aye uza danê we.

Lazê Bava Caferi, Bava Sey Qemeri ki jê piyê xo a raye rameno. Zovi ki tertelê 38i de dewlete dewa Soxariye ra Aliyê Gırmku pêcêna, bınê Revêtê Pılemoriye de kisena. Şüara ke Aliyê Gırmku ser vajina, Bava Sey Qemeri vata.

Bava Sey Qemeri ki 27.4.1997ine de, Gemlik de sono heqiya xo, uza danê we. Bava Sey Qemer ke hona Heqiya xo nêşiyo, a roze lazê Dursuni ra vano; “Mı arebe ra bere Piru!” Sono Pirunê xora fetelino, helaliye wazeno.  Dıma ki sono derezawunê xora helaliye cêno. Yeno çê, 2-3 sati ra têpia Bursa/Gemlik  de sono Heqiya xo.  Nıka ki tornê Bava Caferi, lazê Bava Sey Qemeri, Bava Dursın (Deviren) raya pi u khalıkunê xo rameno.