Atlas Dergisi Eyül Sayısı: Tarihin İzinde: Zazalar

Atlas’ın Eylül sayısının kapak konusu Zazalar. Zazalar tüm yönleriyle bu ay Atlas’ta.
Dersimnews.com –  Türkiye’nin tarih, kültür, doğa, gezi ve keşif dergisi Atlas, Eylül sayısında Zazalar’ı  kapağına taşıdı. Her ay özel bir dosyayı kapak konusu yapan Atlas Dergisi, Eylül ayı sayısını Zazalar’a ayırdı. Atlas Dergisi, Eylül sayısında “Tarihin İzinde: Zazalar” manşetiyle çıktı.  “Tarihin İzinde: Zazalar” makalesini Tevfik Taş kaleme alırken, fotoğrafları Kerem Yücel çekti.   

Atlas dergisinin Eylül sayısı

Derginin Zazalar’la ilgili tanıtım yazısında şu ifadelere yer veriliyor: Kimi araştırmacıya göre ayrı bir halk, kimine göre Kürtlerin bir kolu; kimi Hazar Denizi’nin güneyindeki Deylem’den geldiklerini söylüyor, kimine göre de hep Anadolu’daydılar… Yazılı tarihleri yakın bir dönemde başlayan Zazaların yaşam alanları Erzincan ile Diyarbakır arasında yoğunlaşıyor. Eskiler, “Fırat’ı var eden gözelerin, kaynakların cennetten doğan sular” olduğuna inanırdı. Tevrat da dâhil pek çok kutsal metin, cenneti tarif ederken Fırat’ın göllerini, bahçelerini emsal alır, hatta doğrudan doğruya bu nehri var eden kaynakların etrafını cennetin ta kendisi sayardı. Bu sözlerin şimdi bir hükmü var mı; buna karar vermek çok kolay değil. Barajların parçaladığı, akışını durdurduğu, yerleşimlerini bozduğu Fırat’ın kaynaklarını, kıyılarını yine de cenneti âlâya emsal görebilir miyiz bilemiyorum. Lakin tarihin zor bilinir dönemlerinden beri Fırat ve onu oluşturan Karasu, Murat, Munzur, Peri gibi akarsuların kıyılarına bakan sarplıkları mesken tutmuş olan Zazalar için, bu sular hem var olabildiği kadar, hem de hatırasıyla değer biçilmezdir.

Bizi, bölgede yazılarıyla, kadına yönelik çalışmalarıyla tanınan Gül San karşıladığında bunları düşünüyordum. Birlikte, Şanlıurfa’da avukatlık yapan Sabri Çepik’in yanına gidiyoruz. Zazaların köken ve kültürlerine ilişkin merakıyla bilinen bir Zaza’dır Çepik:

“Benim anlayabildiğim” diyor, “batıya göçleri saymazsak Kürtlerin yaşadıkları coğrafyada kimilerinin Zaza, kimilerinin Dımıli diye tanımladığı bir kesim neredeyse bir şerit biçiminde Erzincan, Dersim (Tunceli), Diyarbakır hattına yerleşmiş. Öte yandan tarih çalışması bakımından, Zazalarla Kürtleri birbirinden tepeden tırnağa ayrı olarak değerlendiren çok kaynak yok.

Oskar Mann ve öğrencisi Karl Haddank’ın bu yönde kimi değerlendirmeleri var; gelgelelim bunlar kesinleşmiş sonuçlar değil.” Zazalar söz konusu olduğunda ilk akla gelen yerleşimlerden biri Şanlıurfa’ya bağlı Siverek’tir. Burada yaşayan Zazalar kendilerini Dımıli olarak adlandırıyor. Siverek ilk durağımız… Yolunu yağmur kesmiş, Karacadağ ise pusla örtülü, görünmüyor. Burada, gazetecilik yapan dostlarımız Ramazan Dolaş ve Lütfü Yalgı’yla buluşuyoruz. Siverek Kürt Kültür Merkezi Derneği’nin başkanı Mahir Telek: “Siverek Zaza dili bakımından hakikaten önemlidir. Ancak burada pek çok aşirette, hatta pek çok ailede hem Kürtçenin Kurmanci lehçesi konuşulur, hem de Zazaca.” Zazaca sözcüğünün konuşmalar sırasında biraz istenmez bir sözcük gibi söylenmesi ilgimi çekiyor, nedenini anlamaya çalışıyorum. Mahir Bey: “Biz Siverek’te yaşayanlar kendimizi Dımıli, konuştuğumuz dili de Dımılki olarak tanımlıyoruz. Zaza sözcüğü yaygın bir yanlıştır Siverek için.”

Atlas Dergisi’nin Eylül ayı sayısını gazete bayilerinden bulabilirsiniz.  Ayrıca derginin internet http://www.kesfetmekicinbak.com/’dan da bilgi alabilirsiniz.