Baytar Nuri, Dersim tarihini nasıl çarpıttı?

Şerafettin Halis’in Dersim tarihine ilişkin önemli çalışması olan “Dersim’de Yok Edilişin Tarihi-1 Yalanın Mimarı Kırk Parçalı Aynada Baytar Nuri Suretleri” isimli kitabı Nota Bene Yayınlarından çıktı.

Dersim eski milletvekili yazar Şerafettin Halis’in kitabı, son 100 yılda Dersim tarihinin milliyetçi çevreler tarafından nasıl çarpıtıldığını gözler önüne seriyor. Özellikle Kürt milliyetçisi çevrelerin adeta taptığı Baytar Nuri Dersimi’nin, Dersim tarihi üzerine yazdığı yalanlara odaklanan çalışma, bir Baytar Nuri eleştirisi aynı zamanda. Yalanın Mimarı”nda, tarih yazımı ve “38”in ayrıntılı sunumu amaçlanmasa da, Dersim etnik kimliğinin ve “38”in kodları verilmeye çalışılmıştır. Dersim’in otantik yapısı ve diğer toplumlarla olan tarihsel ilişkileri üzerindeki örtü aralanarak, Baytar Nuri’nin referansıyla beslenen “Dersim ezberi”nin toplumsal, siyasal, kültürel alanlardaki yıkıcılığına ve Baytar Nuri’nin “Kim?”liğine dikkat çekilmek istenmiş.

Dersim’de Yok Edilişin İnşası – I Yalanın Mimarı – Kırk Parçalı Aynada Baytar Nuri Suretleri

Çevresinden yüzyıllarca izole yaşayan Dersim’in oluşturduğu gizem, denebilir ki son yüz yıllık zaman diliminin en yoğun ilgi odaklarından birisi olmuştur.

Özellikle son kırk yıllık zaman diliminde başta siyasi alan olmak üzere popüler ve akademik tarih tartışmalarının kayda değer bir bölümünde gittikçe ısınarak/ısıtılarak gündem olmaya devam etmiştir. Bugün, Dersim’e dair güncel siyasi konularda bile tartışmanın çoğu kez Dersim 1937/38’e bağlanıyor olması, o dönemde yaşananların en azından ana kodlarının bilinmesini zorunlu kılmaktadır.

Türk ve Kürt (resmi) tarihçi ve siyasetçilerin Dersim 1937/38’e yönelik bilgi kaynaklarının aynı olduğunu söylemek şaşırtıcı olsa da yanlış olmayacaktır. Ne yazık ki günümüzde resmi ideolojilerin eksenindeki tarihçi, akademisyen, aydın, sanatçı ve siyasetçinin Dersim’e dair ezberlenmiş tezlerinin önemli bir kısmı gerçek dışı bilgilerden oluşmaktadır.

Oluşan bu ezberin başat referansı -yazdığı iki kitapla- Baytar Nuri’dir. Öyle ki bu referans, galat-ı meşhur, yani doğru bilinen yanlışlar dizgesi üzerinden bir “sentetik Dersim ezberi”ne neden olmuş, gün geçtikçe derinleşip genişleyen bilgi kirliliği havzası oluşturmuştur.

“Yalanın Mimarı”nda, tarih yazımı ve “38”in ayrıntılı sunumu amaçlanmasa da, Dersim etnik kimliğinin ve “38”in kodları verilmeye çalışılmıştır. Dersim’in otantik yapısı ve diğer toplumlarla olan tarihsel ilişkileri üzerindeki örtü aralanarak, Baytar Nuri’nin referansıyla beslenen “Dersim ezberi”nin toplumsal, siyasal, kültürel alanlardaki yıkıcılığına ve Baytar Nuri’nin “Kim?”liğine dikkat çekilmek istenmiştir.

(Tanıtım Bülteninden)

KÜNYE: 
Yalanın Mimarı – Dersim’de Yok Edilişin İnşası 1,
Yazar: Şerafettin Halis,
Nota Bene Yayınları, 2021, 352 sayfa.

Kitabı internet üzerinden aşağıdaki linkten siparişi edebilirsiniz.